það var eins og við manninn mælt

[ma:ðʏr̬]

I m manns (D manni, A mann), menn

1) человек; мужчина

2) муж

II

pron indef:

* * *

1) shape, form;

2) graven image (l. Freys).

* * *

n. and líkneskja, u, f., see the references below; [prob. from lík, not from glíkr, for glíkneski never occurs]:—shape; sem Grikkir rita í öðru líkneski langan staf en í öðru skamman, the Greeks write in one form a long vowel and in another a short one, Skálda (Thorodd) 163; gjörum vér manninn eptir várri líking ok líkneskju, skapaði Guð manninn eptir sjálfs síns mynd ok líkneskju, … meðr heilagrar þrenningar líkneskju, Stj. 19, 20.

II. a graven image; á hváru-tveggja metinu var gört sem væri líkneskja manns, Fms. xi. 128 (Jómsv. 6. 27); fimm líkneski af gulli, Stj. 437; Pétrs líkneski, Vm. 19; Guðmundar líkneski, Pm. 64; lét hann göra eptir hánum eina líkneskju, Stj. 101; líkneskja várrar Frú, Mar.; þjóna dumbum líkneskjum dauðum ok daufum, Barl. 114; líkneski þat er Astarot heitir, Rb. 342; hann þóttisk standa fyrir líkneski því er Kristr var píndr, 370; þessu sama líkneski, Stj. 102: in the mod. phrase, vera eins og líkneskja í framan, to look as pale as a statue.

2. gramm. a metaphor; ok er þar svá skipt líkneskjum á enum sama hlut, Skálda 187.

1) grasp, hold;

fá fang á e-m or af e-m, to get hold of one (fekk engi þeirra fang á mér);

sá þeir, at þeir fengu ekki fang at Erlingi, they saw that they could not catch H.;

2) wrestling, grappling (taka fang við e-n, ganga til fangs);

ganga á fang við e-n, ganga í fang e-m, to grapple with one, provoke one;

fangs er ván at frekum úlfi, it is hard to deal with a hungry wolf;

3) the space between the arms, the breast and arms;

kom spjótit í fang honum, the spear pierced his breast;

reka í fang e-m, to throw in one’s face;

hafa e-t í fangi sér, to hold in one’s arms, to have in one’s power;

taka í fang sér, to take into one’s arms (tók manninn í fang sér ok bar út);

fœrast e-t í fang, to undertake a thing, take upon oneself;

fœrast e-t ór fangi, to throw off, refuse;

4) catching fish, fishing;

halda (fara) til fangs, to go a-fishing; take, catch, draught (fang þat, er þeir áttu báðir);

5) fœtus in sheep and cows (ef graðungr eltir fang ór kú);

6) pl., föng, baggage, luggage;

föng ok fargögn, luggage and carriage, provisions (öll vóru föng hin beztu);

borð með hinum beztum föngum, a table with the best of cheer;

7) pl. means, opportunily;

engi föng eru önnur á, there is no other choice;

hafa föng á e-u, to be enabled to do a thing (höfðu eigi föng á at reka langt flóttann);

af (eptir) föngum, to the best of one’s power, according to one’s means.

* * *

n. [for the root vide fá]

I. a catching, fetching:

1. catching fish, fishing, Eb. 26, Ám. 32; halda til fangs, to go a-fishing, Ld. 38: a take of fish, stores of fish, hann bað þá láta laust fangit allt, þat er þeir höfðu fangit, Fms. iv. 331; af öllu því fangi er þeir hljóta af dauðum hvölum, Ám. 36; f. þat er þeir áttu báðir, cp. veiði-fang, her-fang, prey.

2. in plur.,

α. baggage, luggage, Nj. 112; föng ok fargögn, luggage and carriage, 266; ok er þeir höfðu upp borit föngin, carriage, Orkn. 324: stores, forn korn ok önnur föng, Fms. iv. 254.

β. provisions, esp. at a feast; öll vóru föng hin beztu, Fms. iv. 102; kostnaðar-mikit ok þurfti föng mikil, Eg. 39; Þórólfr sópask mjök um föng, 42; veizla var hin prúðlegsta ok öll föng hin beztu, 44; hann leitaði alls-konar fanga til bús síns, 68, Fs. 19, 218; hence, borð með hinum beztum föngum, board with good cheer, Fms. i. 66; búa ferð hennar sæmiliga með hinum beztum föngum, x. 102.

γ. metaph. means, opportunity; því at eins at engi sé önnur föng, Fms. iv. 176; meðan svá góð föng eru á sem nú, 209; hafa föng á e-u, or til e-s, to be enabled to do a thing, viii. 143, x. 388, Eb. 114, Gullþ. 30, Eg. 81, Ld. 150, Odd. 18; urðu þá engi föng önnur, there was no help ( issue) for it (but that …), Fms. vii. 311; af (eptir) föngum, to the best of one’s power, x. 355; af beztu föngum býr hón rúmið, Bb. 3. 24; at-föng, q. v.; bú-föng (bú-fang), q. v.; öl-föng, vín-föng, store of ale, wine.

3. the phrase, fá konu fangi, to wed a woman, N. G. L. i. 350: fangs-tíð, n. wedding season, 343; hence kván-fang, ver-fang, marriage.

II. an embryo, fetus, in sheep or kine; ef graðungr eltir fang ór kú, Jb. 303: the phrase, láta fangi, to ‘go back,’ of a cow.

β. a metric. fault, opp. to fall, Fb. iii. 426 (in a verse).

III. that with which one clasps or embraces, the breast and arms; kom spjótið í fang honum, the spear pierced his breast, Gullþ. 23, Fms. ii. 111; reka í fang e-m, to throw in one’s face, Nj. 176; hafa e-t í fangi sér, to hold in one’s arms, Bdl. 344; hné hón aptr í f. honum, Ísl. ii. 275; taka sér í fang, to take into one’s arms, Mark x. 16; cp. hals-fang, embraces.

2. an apron, Edda (Gl.)

3. færask e-t í fang, to have in one’s grip, metaph. to undertake a thing, Fms. vii. 136; færask e-t ór fangi, to throw off, refuse, Sturl. iii. 254: the phrase, hafa fullt í fangi, to have one’s hands full.

4. wrestling, grappling with, Ísl. ii. 445, 446, 457; taka fang við e-n, Edda 33; ganga til fangs, Gþl. 163: the saying, fangs er ván at frekum úlfi, there will be a grapple with a greedy wolf, Eb. 250, Ld. 66, Fms. v. 294, Skv. 2. 13.

β. the phrases, ganga á fang við e-n, to grapple with one, provoke one, Ld. 206; ganga í fang e-m, id., Band. 31; slíka menn sem hann hefir í fangi, such men as he has to grapple with, Háv. 36; fá fang á e-m, or fá fang af e-m, to get hold of one; fékk engi þeirra fang á mér, Nj. 185, Fms. x. 159; sá þeir, at þeir fengu ekki f. af Erlingi, they saw that they could not catch E., vii. 300, xi. 96.

5. an armful; skíða-fang, viðar-fang, an armful of fuel: Icel. call small hay-cocks fang or föng, hence fanga hey upp, to put the hay into cocks: fanga-hnappr, m. a bundle of hay, armful.

IV. in the compds vet-fangr, hjör-fangr, etc. the f is = v, qs. vet-vangr, hjör-vangr, vide vangr.

COMPDS: fangabrekka, fangafátt, fangahella, fangakviðr, fangalauss, fangaleysi, fangalítill, fangamark, fangaráð, fangastakkr, fangaváttr.

(yngri, yngstr), a. young.

* * *

ung, ungt, adj., compar. yngri, superl. yngstr; for the form jungr see p. 327, col. 1: [Goth. juggs, compar. juhiza; A. S. geong; Engl. young; O. H. G. and Germ. jung; Dutch jong; but Dan.-Swed. ung; cp. Lat. juvenis.]

β. an older and obsolete compar. œri or œrri, early Dan. urœ; þótta’k hæfr þá er vórum œri, Korm. (in a verse); öngr mannr œri honum, Orkn. (in a verse); œri endr bar ek mærð ór hendi, Edda (in a verse); fylkir œri þér fórat heiman, Ó. H. (in a verse): in prose, hit ellra barn má œra ( madden) it œrra ( the younger), Skálda 162 (Thorodd); engi œri enn áttján vetra gamall, Fms. xi. 90; þú er miklu œri maðr at aldri, 93 (yngri, v. l. of the later vellums); eigi skyldi øri djáknar enn hálf-þrítugir, Greg. 60; tungl tveim nóttum œra, Rb. 1812. 52; skal þat eigi vesa œra an fimtán nátta (spelt eora), 20; ok skal þat vesa at eora (æra) tungl, 57; enum eorum tunglum, 55; gott æ ørum mönnum, Landn. (Hb.) 45; þá telja Paktar nótt œri (ærna Ed.), Rb. 32; þó at eigi sé þú œri at vetra-tali, Þiðr. 339: the superl. ærstr occurs but a single time, hann rauð œrstr (youngest, i. e. while quite young) úlfs fót, Ó. H. (in a verse). According to Thorodd the grammarian the œ in œri was sounded as a nasal diphthong, indicating its contraction, (cp. Goth. juhiza), and distinguished from the verb œra (from órar, q. v.) with its pure diphthong.

B. USAGE.—Young; ungir ok bernskir, Fms. i. 22; þá er þér vórut yngri, Nj. 198; hinn yngra manninn, Fms. vi. 187; hann var þeirra yngstr, Nj. 269; kært görðisk með þessum yngrum mönnum, Ld. 160; tvau naut við kú ef yngri eru, Grág. i. 147; ungra manna, ii. 11; á unga aldri, in one’s youth, 623. 59: sayings, ungr skal at ungum vega, Ísl. ii. 309; upp at eins er ungum vegar, the way of the young is upwards, Mkv.; ungr má en gamall skal, see skulu; lengi man þat er ungr getr, 248; þeygi á saman gamalt og ungt, Úlf. 3. 44; vera ungr í annat sinn,—eptir þat stóð Hákon upp ok talaði, mæltu þá tveir ok tveir sín í milli, at þar væri þá kominn Haraldr inn Hárfagri, ok orðinn ungr í annat sinn, Hkr. i. 125, Gísl. 84; cp. ‘Hamilcarem juvenem redditum sibi veteres milites credere,’ Livy xxi. 4.

2. young, recent; ungir í Kristninni, Fms. i. 244; Ljótr mælti, ung er nú trúan, Valla L. 209; hann kvað ungt vinfengi þeirra Bjarnar, Bjarn. 56.

II. Ungi or inn Ungi, as a nickname, the Younger, Junior = Lat. minor, opp. to inn Gamli; Eindriði ungi, Hákon ungi, Kolbeinn ungi, see gamall III.

C. -ungr, an inflexion, see Gramm.